ΔΙΕΘΝΉΣ ΚΟΙΝΌΤΗΤΑ

Εισαγωγικές Έννοιες

Η διεθνής κοινότητα και το διεθνές δίκαιο

Όπως είδαμε, τα κρατικά όργανα (Κυβέρνηση, Κοινοβούλιο, Ηρόεδρος), καθορίζουν την εθνική πολιτική με βάση το Σύνταγμα και τους νόμους. Στο χώρο της ΕΕ, αντίστοιχα όργανα (Επιτροπή, Συμβούλιο, Κοινοβούλιο) καθορίζουν την ευρωπαϊκή πολιτική με βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η υφήλιος, μαζί με το διάστημα, αποτελούν έναν ενιαίο χώρο που ονομάζεται διεθνής. Τα κράτη που δρουν σε αυτόν τον ενιαίο χώρο αποτελούν τη διεθνή κοινότητα και οι σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους ονομάζονται διεθνείς σχέσεις. Οι αρχές και οι κανόνες, που ρυθμίζουν τις σχέσεις μεταξύ των κρατών της διεθνούς κοινότητας, συνιστούν το διεθνές δίκαιο. Τέτοιες αρχές αναφέρονται στο άρθρο 2 του χάρτη του ΟΗΕ, οι αρχές της ισότητας, της ανεξαρτησίας, της αυτοδιάθεσης των κρατών και της μη επέμβασης ενός κράτους σε ένα άλλο με στρατιωτικά μέσα. Τη διεθνή συνεργασία εκφράζουν και πραγματώνουν οι Διεθνείς Οργανισμοί.

Για μεγάλο χρονικό διάστημα και κυρίως κατά τον 19ο και αρχές του 20ου αιώνα, η ρύθμιση των σχέσεων μεταξύ των κρατών εξαρτιόταν από τη δύναμη που διέθετε το κάθε κράτος στον κόσμο. Όποιο κράτος διέθετε πολιτική, στρατιωτική και οικονομική δύναμη διηύθυνε τις τύχες της ανθρωπότητας. Η οργάνωση της Διεθνούς κοινότητας με την ίδρυση των Διεθνών Οργανισμών γίνεται επιτακτική ανάγκη μετά τις τραγικές συνέπειες των δύο Ηαγκοσμίων πολέμων. Ιδιαίτερα σήμερα, η συνεργασία μεταξύ των κρατών προβάλλει ως αναγκαιότητα, εξαιτίας των κοσμογονικών αλλαγών που παρατηρούνται.

Η διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης, η προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, η μείωση των τεράστιων οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων των λαών και η προστασία του περιβάλλοντος είναι οι βασικοί λόγοι που επιβάλλουν τη διεθνή συνεργασία.

Συγκεκριμένα:

Η οικονομική δραστηριότητα έχει πάρει διεθνή χαρακτήρα. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας προσδιορίζει τον τρόπο που οργανώνεται η παραγωγή, τον τρόπο κυκλοφορίας των προϊόντων σε ολόκληρο το διεθνή χώρο, τη διακίνηση των εργαζομένων αλλά και την καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Μακρινά συμβάντα οικονομικού ή όχι χαρακτήρα μας επηρεάζουν πιο άμεσα και γρήγορα από ότι στο παρελθόν, π.χ. η πτώση του δείκτη (Dow Jones) στο Χρηματιστήριο της Νέας Yόρκης επηρεάζει αρνητικά όλα τα χρηματιστήρια του κόσμου.

Η ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας καταργούν τις αποστάσεις, π.χ. η χρήση του διαδικτύου (τηλεϊατρική, συνεργασία Πανεπιστημίων σε ερευνητικά προγράμματα), το ίδιο και τα σύγχρονα μέσα συγκοινωνίας κ.ά.
Η διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας είναι πλέον παγκόσμιο πρόβλημα. Η καταστροφή του δάσους του Αμαζονίου, τα πυρηνικά απόβλητα ή η μείωση του όζοντος απαιτούν τη διεθνή συνεργασία για την επίλυσή τους (Διεθνής Συνδιάσκεψη του Κιότο για το περιβάλλον).
Η μη εξασφάλιση και η ελλιπής προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, π.χ. η εκμετάλλευση των παιδιών (δουλεμπόριο, παιδική πορνεία) αποτελεί σήμερα διεθνές πρόβλημα που απαιτεί τη διεθνή συνεργασία των διωκτικών αρχών.
Ο πόλεμος, οι εξοπλισμοί (πυρηνικά όπλα, η τρομοκρατία υπονομεύουν την ειρήνη, π.χ. η τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους οδήγησε σε δύο πολέμους με τραγικές συνέπειες, που σφράγισαν την είσοδο του 21ου αιώνα.
Η φτώχεια, η πείνα και η ένταση των κοινωνικών ανισοτήτων, ιδιαίτερα σε βάρος των αναπτυσσόμενων χωρών, αποτελούν διεθνή προβλήματα. Η αντιμετώπισή τους απαιτεί τη διεθνή συνεργασία και αλληλεγγύη.

Οι Διεθνείς Οργανισμοί

Οι Διεθνείς Οργανισμοί θεσμοθετούνται, κυρίως μετά το Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο, ως αποτέλεσμα της αντίληψης ότι τα διεθνή προβλήματα απαιτούν τη διαρκή συνεργασία των κρατών.

Οι Διεθνείς Οργανισμοί είναι διακρατικοί αποτελούνται δηλαδή από κράτη-μέλη που έχουν κοινούς σκοπούς και μόνιμη συνεργασία σε θέματα πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά, ανθρωπιστικά, μορφωτικά και θέματα ασφαλείας.

Οι Διεθνείς Οργανισμοί διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες. Θα αναφέρουμε μόνο τη διάκρισή τους σε Παγκόσμιους και Περιφερειακούς, Κυβερνητικούς και Μη Κυβερνητικούς:

Παγκόσμιοι είναι οι Οργανισμοί που δέχονται τη συμμετοχή όλων των κρατών, π.χ. ΟΗΕ και όλες οι Οργανώσεις του. Περιφερειακοί είναι οι Οργανισμοί που δέχονται τη συμμετοχή κρατών που ανήκουν σε συγκεκριμένη γεωγραφική περιφέρεια π.χ ΝΑΤΟ.

Διεθνείς Κυβερνητικοί Οργανισμοί (ΔΚΟ), στους οποίους συμμετέχουν κράτη-μέλη, π.χ. ΟΗΕ, ΝΑΤΟ, ΟΑΣΕ κ.ά. και Διεθνείς Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ), στις οποίες συμμετέχουν ομάδες πολιτών και οι οποίες λειτουργούν ανεξάρτητα από τις κυβερνήσεις των κρατών, π.χ Διεθνής Ερυθρός Σταυρός, Διεθνής Αμνηστία, Greenpeace κ.ά.

Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών

Η ίδρυση του ΟΗΕ αποτελεί έκφραση της γενικευμένης φιλειρηνικής τάσης των λαών μετά το Β′ Παγκόσμιο πόλεμο.

Η ιδρυτική πράξη του, δηλαδή ο καταστατικός του χάρτης, υπογράφηκε τον Οκτώβριο του 1945 από 52 κράτη. Σήμερα, τα μέλη του ΟΗΕ είναι 192, σχεδόν όλα τα κράτη του σύγχρονου κόσμου και η έδρα του είναι η Ν.Yόρκη.

Οι σκοποί του ΟΗΕ είναι:

να διαφυλάξει τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια,
να αναπτύξει ανάμεσα στα έθνη σχέσεις φιλίας με βάση την ισότητα και την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών,
να συμβάλει στη διεθνή συνεργασία για τη λύση προβλημάτων οικονομικού, κοινωνικού, πνευματικού, ανθρωπιστικού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα, που απασχολούν ολόκληρο το σύγχρονο κόσμο,
να ενισχύσει το σεβασμό στα δικαιώματα του ανθρώπου και στις θεμελιώδεις ελευθερίες του (Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου που υιοθέτησε η Γενική Συνέλευση το Δεκέμβριο του 1948),
να συμβάλει με τα όργανά του στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των λαών.

Ο ΟΗΕ διαθέτει έξη κύρια όργανα για να πραγματώνουν τους σκοπούς του και πλήθος άλλους φορείς και οργανώσεις που συνεργάζονται μαζί του.

Τα κύρια όγρανα είναι:

α) Γενική Συνέλευση

Αποτελείται από τους αντιπροσώπους όλων των κρατών μελών του ΟΗΕ. Συνεδριάζει τακτικά μια φορά το χρόνο και συζητά για όλα το κρίσιμα προβλήματα της ανθρωπότητας, κυρίως για θέματα που έχουν σχέση με την τήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας.

β) Συμβούλιο Ασφαλείας

Αποτελείται από 15 μέλη. Τα 5 μέλη από αυτά (ΗΠΑ, Κίνα, Μ.Βρετανία, Γαλλία και Ρωσία) είναι μόνιμα και τα υπόλοιπα 10 εκλέγονται από τη Γενική συνέλευση για θητεία 2 ετών. Οι κύριες αρμοδιότητες του είναι η ειρηνική διευθέτηση των διαφορών και η λήψη σχετικών μέτρων σε περιπτώσεις διατάραξης της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας. Τα μέτρα μπορεί να είναι ειρηνικά, π.χ. διακοπή διπλωματικών σχέσεων, οικονομικός αποκλεισμός ή και στρατιωτικές επιχειρήσεις.

γ) Γενική Γραμματεία

Αποτελείται από το Γενικό Γραμματέα και από τους μόνιμους υπαλλήλους του ΟΗΕ. Ο Γενικός Γραμματέας είναι ο ανώτατος υπάλληλος του ΟΗΕ παρίσταται στις συνεδριάσεις όλων των οργάνων (εκτός από το Διεθνές Δικαστήριο), συντονίζει τις δραστηριότητές τους και αναλαμβάνει πολιτικές πρωτοβουλίες για την ειρηνική διευθέτηση διεθνών διαφορών, π.χ. το σχέδιο για την επίλυση του Κυπριακού που υπήρξε πρωτοβουλία του Γενικού Γραμματέα Κόφι Ανάν.

δ) Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης

Είναι το μοναδικό κύριο όργανο του ΟΗΕ που εδρεύει στην Ολλανδική πόλη Χάγη και όχι στη Ν.Yόρκη, όπως όλα τα υπόλοιπα. Αποτελείται από 15 δικαστές που εκλέγονται από τη Γενική Συνέλευση και το Συμβούλιο Ασφαλείας. Επιλύει διαφορές μόνο μεταξύ κρατών με την προΰπόθεση ότι αυτό το ζητούν και τα δύο κράτη που καταφεύγουν σε αυτό.

Εκτός από τα παραπάνω κύρια όργανα του ΟΗΕ, συνεργάζονται με τον οργανισμό άλλοι φορείς και οργανώσεις που αποτελούν όλοι μαζί το Σύστημα του ΟΗΕ, όπως η UNICEF, η UNESCO, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου), η Παγκόσμια Οργάνωση Yγείας (WHO), η Διεθνής Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο κ.ά.

Εκπαιδευτικό Υλικό

Τα μεθυσμένα άλογα

Η ταινία Μεθυσμένα Άλογα είναι μια ταινία, συμπαραγωγής Κουρδιστάν -Ιράν. Είναι μικρή τόσο ως προς τα μεγέθη παραγωγής -γυρίστηκε με ελάχιστα χρήματα και τη συμβολή της οικογένειας του σκηνοθέτη- όσο και ως προς τις αξίες παραγωγής -κανένας γνωστός πρωταγωνιστής, κανένα ειδικό ή άλλο εφέ. Προβλήθηκε στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, μια μικρή επιτυχία, καθώς είναι η πρώτη ταινία «ενός άγνωστου σκηνοθέτη» που επιβιώνει ανταγωνιζόμενη τα χολιγουντιανά μεγαθήρια- και ένας πολύ καλός λόγο για να ασχοληθεί κανείς με αυτήν.

Τι βλέπει όμως ένας Έλληνας θεατής σε αυτήν την κουρδική ταινία;
Τι συνιστά τη γοητεία της;
Αυτή η ταινία έρχεται από πολύ μακριά (και δεν εννοούμε την χώρα καταγωγής της, το Ιράν). Βρίσκεται υπό την επιρροή ενός κινηματογραφικού ρεύματος που συντάραξε τον κινηματογράφο πριν από 60 χρόνια. Αναφερόμαστε στον ιταλικό νεορεαλισμό και την παράδοση που δημιουργήθηκε από τις ταινίες του.
Ο όρος "ιταλικός νεορεαλισμός" χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια ομάδα ταινιών που δημιουργήθηκαν στην Ιταλία την περίοδο αμέσως μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι ταινίες αυτές, διέθεταν κάποια κοινά χαρακτηριστικά τόσο στην μορφή όσο και στο θέμα -πέρα από το προφανές, ότι δηλαδή απεικόνιζαν τις σκληρές μεταπολεμικές συνθήκες της Ιταλίας. Γυριζόταν σε πραγματικούς χώρους (και όχι στα στούντιο), είχαν ερασιτέχνες (ή με ελάχιστη εμπειρία) ηθοποιούς και τέλος ο τρόπος αφήγησης αντιστρατεύοταν την αντίληψη του "παραμυθιού" που προωθούσε ο κλασικός χολιγουντιανός κινηματογράφος. Ταινίες όπως ο Κλέφτης Ποδηλάτων, Ρώμη Ανοχύρωτη Πόλη, Πάιζα, Sciuscia, Ουμπέρτο Ντ., σκηνοθέτες όπως οι Ρομπέρτο Ροσελίνι, Βιτόριο Ντε Σίκα και σεναριογράφος Τσέζαρε Ζαβατίνι ορίζουν τον χώρο του ιταλικού νεορεαλισμού. Το κίνημα αυτό έσβησε στις αρχές της δεκαετίας του 50 όταν ο ιταλικός εμπορικός κινηματογράφος άρχισε πάλι να ορθοποδεί.
Πίσω του άφησε μερικά από τα αριστουργήματα του παγκόσμιου σινεμά.
Κυρίως όμως άφησε μια διαφορετική αντίληψη για τον κινηματογράφο.
Στην εποχή του (αλλά και για χρόνια αργότερα), ο ιταλικός νεορεαλισμός συνιστούσε το εναλλακτικό μοντέλο κινηματογράφου, απέναντι στο χολιγουντιανό: ένα σινεμά ανήσυχο (χωρίς κλισέ), πλούσιο σε συναισθήματα, ανοιχτό σ΄ όλους (όχι μόνο για διανοούμενους), που δεν πρότεινε στον θεατή μια ψευδή πραγματικότητα (όπως έκανε το Χόλυγουντ), αλλά αντίθετα οικοδομούσε όλη την γοητεία του πάνω στην αλήθεια και την πραγματικότητα.Τα Μεθυσμένα Άλογα παρουσιάζουν ως ταινία τα χαρακτηριστικά αυτού του κινήματος. Διαδραματίζονται σε πραγματικού χώρους, στα βουνά του Ιρανικού Κουρδιστάν, οι ηθοποιοί είναι όλοι ερασιτέχνες (οι κεντρικοί χαρακτήρες είναι μια ομάδα παιδιών) και τέλος η ιστορία που η ταινία αφηγείται δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τα χολιγουντιανά παραμύθια και το χάπι εντ (η αφήγηση επικεντρώνεται στον αγώνα επιβίωσης που διεξάγουν τα παιδιά). Οι θεατές λοιπόν που βλέπουν την ταινία αντιλαμβάνονται ότι βρίσκονται σ' ένα κόσμο αληθινό, ότι τα διαδραματιζόμενα στην οθόνη είναι ένα μέρος της πραγματικότητας του κόσμου: αισθάνονται τον κόσμο της ταινίας ως οικείο και γνώριμο.
Κάποιος μπορεί να αντιτείνει ότι η ταινία για ένα Έλληνα θεατή είναι τόσο απόμακρή όσο και μια χολιγουντιανή ταινία (Τι σχέση έχει η ζωή στην Αθήνα με την ζωή στα βουνά του Κουρδιστάν). Η αξία της ταινίας δεν έγκειται στην πιστή αναπαραγωγή της πραγματικότητας, ούτε φυσικά στην ταύτιση του θεατή με τους μικρούς πρωταγωνιστές. Η αληθινή συγκίνηση που αισθάνεται ο θεατής προκύπτει από το γεγονός ότι εδώ δεν έχουμε κάνουμε με μια ψευδή και εικονική πραγματικότητα, αλλά με την αλήθεια της πραγματικής ζωής.
Ζώντας όλο και περισσότερο σ' ένα εικονικό τοπίο -που κατασκευάζεται από τις εικόνες της τηλεόρασης, το life style τύπο και τα ειδικά εφέ του Χόλιγουντ- έχουμε χάσει την αληθινή ζωή. Αυτό λοιπόν που παρουσιάζει η ταινία είναι η ζωή χωρίς ωραιοποιήσεις, χωρίς μακιγιάζ. Είναι η ζωή, όπως αληθινά είναι.
Και αυτό, για ένα δυτικό θεατή, είναι ένα πραγματικό σοκ.
Ο θεατής λοιπόν αισθάνεται οικεία και γνώριμα -όχι φυσικά τα επεισόδια της αφήγησης ή τον χώρο-, αλλά τα συναισθήματα που η ταινία παρουσιάζει. Αυτά αναγνωρίζει ως αληθινά: Την αγωνία των παιδιών για επιβίωση, τους δεσμούς αλληλεγγύης που τα συνδέουν, την αδελφική αγάπη.
Και όπως όλοι ξέρουμε τα συναισθήματα είναι η κοινή γλώσσα όλου του κόσμου.
Είναι λοιπόν η θέρμη των συναισθημάτων που κατακλύζει την οθόνη, που ξεχειλίζει από τις εικόνες, που αγκαλιάζει τον θεατή. Και είναι αυτή θέρμη των συναισθημάτων που δημιουργεί την παράξενη αίσθηση οικειότητας στον θεατή: Ο συναισθηματικός κόσμος της ταινίας είναι ο δικός μας κόσμος...

Οι ταινίες «Στα σύνορα του κόσμου» του Μ.Γουιντερμπότομ , «Μεθυσμένα άλογα» του Μπ. Γκομπάτι και το ντοκυμαντέρ με μαρτυρίες προσφύγων «Αόρατοι-παράνομοι στην Ευρώπη» του Α.Βόιτ. Προσπάθησε να έρθεις στη θέση των νεαρών πρωταγωνιστών, για να αντιληφθείς ποια δικαιώματα που απολαμβάνεις σαν πολίτης μιας δημοκρατικής χώρας, είναι άγνωστα σε εκατομμύρια κατοίκους του πλανήτη σήμερα.

Το βιβλίο του Ανρί Ζακάρ «Πέντε δισεκατομμύρια άνθρωποι σε ένα πλεούμενο» θα σε βοηθήσει να κατανοήσεις τα κοινά προβλήματα των ανθρώπων του πλανήτη μας και την ανάγκη για διεθνή συνεργασία και αλληλεγγύη, «Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ» περιγράφει, μέσα από τα μάτια ενός παιδιού, τη φρίκη του φασισμού όταν δεν υπήρχε η διεθνής κοινότητα.

Για το έργο του ΟΗΕ θα ενημερωθείς από τις ιστοσελίδες του, που διαθέτουν πλούσιο φωτογραφικό υλικό( www.un.org). Για τη διεθνή θέση της Ελλάδας μπορείς να ενημερωθείς από τις ιστοσελίδες του Yπουργείου Εξωτερικών (www.mfhr.gr). Πολλές είναι οι διεθνείς ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας Μπορείς να γνωρίσεις το έργο της Διεθνούς Αμνηστίας (www.amnesty.gr), να ενημερωθείς για την καταπάτηση ανθρώπινων δικαιωμάτων από το Eλληνικό Παρατηρητήριο της Συμφωνίας του Ελσίνκι (www.greekhelsinki.gr) και να γνωρίσεις τα προβλήματα των προσφύγων από το Ελληνικό Συμβούλιο για τους πρόσφυγες (www.gcr.gr).