ΕΥΡΩΠΑΪΚΉ ΈΝΩΣΗ

Εισαγωγικές Έννοιες

Ίδρυση και εξέλιξη

Η Ευρωπαϊκή Ιδέα, δηλαδή η ιδέα μιας κοινής ανθρωπιστικής Ευρώπης, υπήρξε για αιώνες το όραμα πολλών φιλοσόφων και στοχαστών (Καντ, Κομένιος, Β.Ουγκώ). Αυτό το όραμα βασιζόταν τόσο στη γεωγραφική ενότητα της Ευρωπαϊκής Ηπείρου, όσο και στα στοιχεία που διαμόρφωσαν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Παρ' όλες τις μεταξύ τους διαφορές, όλα τα ευρωπαϊκά κράτη διαμορφώθηκαν στη βάση του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, ο οποίος επηρεάστηκε από την αρχαία ελληνική σκέψη. Tα ευρωπαϊκά κράτη εξάλλου, οργανώθηκαν με βάση το ρωμαϊκό δίκαιο, ενώ καθοριστικές υπήρξαν για όλη την Ευρώπη οι επιδράσεις του χριστιανισμού.

Μετά τις τραγικές συνέπειες των δύο Παγκοσμίων πολέμων, η Ευρώπη έχει κοινά συμφέροντα στην πορεία της οικονομικής και κοινωνικής ανασυγκρότησης. Στις συνθήκες αυτές, επανέρχεται το όραμα μιας κοινής Ευρώπης, χωρίς τους εθνικούς ανταγωνισμούς του παρελθόντος.

Από το 1950, η Γαλλία με τον υπουργό Εξωτερικών Ρ.Σουμάν προωθεί διαπραγματεύσεις για την ίδρυση Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Συγκεκριμένα:

• Το 1951 με τη Συνθήκη των Παρισίων ιδρύεται η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) μεταξύ Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Βελγίου, Ολλανδίας και Λουξεμβούργου. Η κοινότητα προβλέπει την κοινή εκμετάλλευση των πόρων άνθρακα και χάλυβα για τις παραπάνω χώρες. Αυτό αποτελεί το πρώτο βήμα της Ευρωπαϊκής ενοποίησης.
• Το 1957 με τη Συνθήκη της Ρώμης πραγματοποιείται η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (Ε.Ο.Κ) ανάμεσα στις ίδιες χώρες. Η Ευρωπαϊκή ενοποίηση είναι πια πραγματικότητα.
• Το 1992 με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, όπως αυτή συμπληρώνεται με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ, ιδρύεται η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.), στη θέση της Ε.Ο.Κ.

Σε διάστημα μισού αιώνα οικοδόμησης, η ΕΕ δεν αφορά πλέον μόνον την οικονομική ένωση των κρατών μελών. Περιλαμβάνει την κοινή ευρωπαϊκή ιθαγένεια των πολιτών, την ελεύθερη διακίνηση και εγκατάστασή τους στον κοινό ευρωπαϊκό χώρο, το κοινό νόμισμα (ευρώ) και κοινές πολιτικές στην ασφάλεια, την εξωτερική πολιτική, την παιδεία, το περιβάλλον, την υγεία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, και τέλος το κοινό ευρωπαϊκό Σύνταγμα.

Παράλληλα με τη διεύρυνση των πολιτικών της, η ΕΕ διευρύνεται και με την είσοδο νέων κρατών-μελών. Στα 6 αρχικά κράτη μέλη της Ε.Ο.Κ προστίθενται 9 νέα μέλη και από το 1996 μιλάμε για την «Ευρώπη των 15». Από το 1998 ξεκινούν οι διαπραγματεύσεις ένταξης 12 νέων χωρών. Οι 10 από αυτές τις χώρες εντάχθηκαν στην Ε.Ε. το Μάιο του 2004. Μέχρι το 2009 θα έχουν ενταχθεί η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Εξάλλου, το 2001 ξεκίνησε διάλογος ένταξης της Τουρκίας. Η πορεία των διαπραγματεύσεων εξαρτάται από το βαθμό προετοιμασίας κάθε υποψήφιας για ένταξη χώρας.

Η Ευρωπαϊκή ΄Ενωση αποτελεί μια κοινωνία 507 εκατομμυρίων ανθρώπων, που μιλούν περισσότερες από 20 γλώσσες, μοιράζονται πολλούς επί μέρους πολιτισμούς και ένα αίσθημα αλληλεγγύης που απαιτεί η κοινή ευρωπαϊκή τους ταυτότητα.

Βασικοί θεσμοί

H Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε) είναι μια ένωση ευρωπαϊκών κρατών τα οποία, με την προσχώρησή τους, δεσμεύονται να συνεργάζονται για τη δημοκρατία, την οικονομική και κοινωνική ευημερία και την ειρήνη. Δεν είναι ομοσπονδιακό κράτος, όπως η Γερμανία ή οι ΗΠΑ (βλ.Κεφ.8.1), ούτε είναι απλώς ένας οργανισμός συνεργασίας κρατών, όπως τα Ηνωμένα Έθνη (βλ.Κεφ.14.2).

Η συνένωση αυτή των ευρωπαϊκών κρατών, σημαίνει ότι τα κράτη-μέλη μεταβιβάζουν ορισμένες εξουσίες τους (νομοθετικές, εκτελεστικές και δικαστικές) σε αντίστοιχους κοινούς θεσμούς της ΕΕ. Με αυτόν τον τρόπο οι αποφάσεις για ορισμένα θέματα κοινού ενδιαφέροντος λαμβάνονται δημοκρατικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Τα βασικά θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι: το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που εκπροσωπεί τους πολίτες, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που εκπροσωπεί τα κράτη-μέλη, το Συμβούλιο Yπουργών, που εκπροσωπεί τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που εκπροσωπεί τα συμφέροντα της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Διακαστήριο. Η επιτροπή, το Συμβούλιο Yπουργών και το Κοινοβούλιο αποτελούν το λεγόμενο «θεσμικό τρίγωνο», το οποίο διαμορφώνει τη νομοθεσία και τις πολιτικές που εφαρμόζονται σε ολόκληρη την Ένωση.

Α. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αντιπροσωπεύει τους πολίτες της Ένωσης και εκλέγεται άμεσα από αυτούς. Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διεξάγονται από το 1979, κάθε πενταετία και δικαίωμα ψήφου έχουν όλοι οι πολίτες της ΕΕ που είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που προήλθε από τις ευρωεκλογές του Ιουνίου 2004, εκφράζει τη δημοκρατική βούληση των 450 εκατομμυρίων πολιτών της Ένωσης και εκπροσωπεί τα συμφέροντά τους στις συζητήσεις με τα άλλα θεσμικά όργανα (Επιτροπή, Συμβούλιο). Στην ελληνική εκπροσώπηση συμμετέχει για πρώτη φορά γυναίκα ΑΜΕΑ με κινητικές αναπηρίες.

Οι βουλευτές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν ανήκουν σε εθνικές ομάδες, αλλά σε επτά πανευρωπαϊκές πολιτικές ομάδες. Η κατανομή των ομάδων αυτών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την περίοδο 2004-2009 είναι η ακόλουθη:

 Οι κύριες αρμοδιότητες του Κοινοβουλίου είναι τρεις:

• Ασκεί μαζί με το Συμβούλιο Yπουργών τη νομοθετική εξουσία. Ως άμεσα εκλεγμένο όργανο εξασφαλίζει το δημοκρατικό χαρακτήρα της ευρωπαϊκής νομοθεσίας.
• Ασκεί έλεγχο στα άλλα εκλεγμένα όργανα της Ε.Ε. (π.χ. εγκρίνει ή απορρίπτει το διορισμό Επιτρόπων).
• Έχει αρμοδιότητες σχετικές με τη μελέτη και έγκριση του προΰπολογισμού και επομένως επηρεάζει καθοριστικά τις δαπάνες της Ένωσης.

Το έργο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου βοηθείται από τις 17 μόνιμες Κοινοβουλευτικές Επιτροπές. Αυτές εκφράζουν τη γνώμη τους για τα θέματα που πρόκειται να συζητήσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Εκπαιδευτικό Υλικό

Μπορείς να διαβάσεις το βραβευμένο κόμικ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου «Το λαβωμένο νερό», για να γνωρίσεις τις δυνατότητες παρέμβασης που σου παρέχει η Ευρωπαϊκή Ένωση.Η ευρωπαϊκή κουλτούρα είναι σημαντική κληρονομιά του ευρωπαίου και παγκόσμιου πολίτη. Μπορείς να διαβάσεις κομμάτια της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, που αποτελεί βασικό κομμάτι της ευρωπαϊκής κουλτούρας. Από τα Νεοελληνικά σου Αναγνώσματα θα βρεις αντιπροσωπευτικά αποσπάσματα σημαντικών ευρωπαίων λογοτεχνών (Σαίξπηρ-Αγγλία, Λόρκα-Ισπανία, Τζόΰς-Ιρλανδία, Μπωντλαίρ-Γαλλία κ.ά.).

«Το λαβωμένο νερό»

 https://europedirect.pde.gov.gr/images/pubs/book_13.pdf

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), είναι ένας οργανισμός σε εξέλιξη, για αυτό και βρίσκεται σε μια διαδικασία αλλαγής και προσαρμογής στα νέα δεδομένα. Η περίοδος 2004-2014 είναι μια περίοδος σημαντικών αλλαγών στη μορφή, τη λειτουργία και τους σκοπούς της. Η είσοδος νέων κρατών-μελών, η ψήφιση του Ευρωπαϊκού Συντάγματος, η δημιουργία κοινής άμυνας και στρατού, είναι μερικά από τα θέματα που σηματοδοτούν σημαντικές αλλαγές. Για να ενημερωθείς για τις τελευταίες εξελίξεις και αλλαγές, ώστε να συμπληρώσεις τις γνώσεις που σου παρέχει το βιβλίο, χρησιμοποίησε τις ιστοσελίδες της Ε.Ε και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (www.europa.eu.int/hellas ή www.ee.gr, www.europarl.gr). Μπορείς επίσης να κάνεις χρήση και της απευθείας και δωρεάν τηλεφωνικής γραμμής πληροφόρησης για θέματα της ΕΕ (00800.6.7.8.9.10.11) και να λύσεις τυχόν απορίες σου.